Landare igokariak ikastetxean

Ariketa honen laguntzarekin, ikasleek bertatik bertara behatuko eta ikasiko dute landareak nola hazten diren, baita landare igokariek igotzeko izaten dituzten organoak nolakoak diren ere. Horretarako, ikasleek beren landare igokariak landa ditzakete.

IKASKUNTZA-HELBURUAK

Zer egin ahalko dute ikasleek?

Ikastetxeak baldintza jakin batzuetan berdatzeko landare egokiak identifikatu.
Landareak hazteko esperimentu bat egin, emaniko argibideei jarraituz.
Landare igokarien garapena aztertu, dokumentatu eta alderatu.
Ikastetxea diseinatzeko ideiak eman eta praktikan ipini.
Proiektuaren erantzukizuna beren gain hartu zenbait astez.

Sakoneko informazioa

Irakasgaiak: biologia eta ingurumen-ikasketak, eskulanak, hezkuntza teknikoa eta artistikoa.

Beharrezko materiala: loreontziak; loreontzietarako lurra; loreontzietako landare-barrak; eskularruak edo landatzeko pala txikiak; lehendik dauden landareen aldaxkak, haziak edo kimuak. Behaketarako: kamera digitala, zinta metrikoa, errotuladorea.

Beharrezko gela eta ekipamendua: ikastetxeko patioa edo ikasgela.

Aproposa talde handietarako.

Behar den denbora: 2 unitate didaktiko, eta landareen hazkunde-aldi osoari erreparatzea.

Prestaketa

Loreontzietan, askotariko landare igokariak landa ditzakezu, eta ikastetxeko patioan edo ikasgelan ipini. Landare igokariak lortzeko, aukeran duzu landareak erostea, lehendik dauden aldaxkak erabiltzea edo haziak ereitea.

Aukeratu aldez aurretik landareentzako leku egoki bat edo batzuk.
Kontsultatu ikastetxean gauza horietaz arduratzen den bulegoarekin.
Kontuan hartu ziklo osoan zaindu behar direla landareak.
Lortu haziak, aldaxkak eta beharrezko materialak.
Loreontziak ikasgelan diseina daitezke aldez aurretik. Landareak igotzeko euskarri errazak eraiki eta diseina daitezke eskulan- edo arte-eskoletan.

IDEIA

Aurkitu denbora-tarte egoki bat ikasgai honetarako. Urte-sasoiko landareekin lan egin nahi izanez gero, martxoan hasi beharko litzateke (ikasgelan), landareak erabat garatuta egon daitezen udako oporretarako. Landare iraunkorrak zabaldu eta erabili nahi badituzu, udako oporretan ere zaindu beharko dituzu. Kasu horretan ere, zentzuzkoa da udaberri-hasieran landatzea, udarako nahikoa sustrai gara ditzaten.

IDEIA

Ebakin egokiak dira, adibidez, gutxienez 15 cm-ko luzera duten aihenzuri-kimuak (Clematis spp.), aristolokia-kimuak (Aristolochia macrophylla) edo gutxienez lau gema dituzten urtebeteko. Basamahatsondoaren kimuak (Vitis vinifera spp. sylvestris). Askotan, landare-material hori landare-inausketaren «hondakinetan» eskuratzen da. Galdetu ikasgelan, lankideei edo zure herriko lorezainei, ea doan eman ahal dizuten.
Aihenzuria eta basamahatsondoa jaitsiera-metodoaren bidez heda daitezke (geruza bidezko hedapena). Kasu horretan, kimua nahikoa sustrairekin dagoenean bakarrik bereiz daiteke amarengandik.
Pepinoak, ilarrak eta lekak dira zurtoin igokarien zenbait adibide, eta haziak ereinda hazten dira.

Ikasgelan egin beharreko urratsak

Bisitatu lekua ikasleekin. Erabaki ikasleekin landareentzako toki bat, aldizka behatu ahal izateko modukoa.
Komentatu ikasleekin lekuaren baldintzak (argia, lurzorua, igotzeko aukerak, nahi den hazkunde-altuera) eta leku horretarako egokiak diren landareak.
Aukerakoa: Eskatu ikasleei landare igokariei buruzko ezagutzetan sakontzeko, landareen profilak sortzeko eta aurkezteko. Ipini arreta berezia igotzeko organoei. Ondoren, elkarrekin erabaki zein landare den egokia eta zein aukeratuko duzuen.
Erabili landare-haziak: bete loreontziak lurrez eta erein haziak 2 cm inguruko sakoneran. Eduki lurra hezerik, harik eta haziak erne arte. Erne ondoren, sareta edo laguntza jar dezakezu, landareak loreontzian gora igotzeko.
Landareak erabiltzeko: Birlandatu landare erne berriak elkarrekin loreontzi handiagoetan, eta ipini sareta lurrean, landarearen atzean.
Landareak aukeratutako lekuetan jar daitezke orain, barruan edo kanpoan, eta behaketa-aldiari ekingo diogu.
Landareak nola hazten diren aztertzeko, astero egin daitezke txostenak. Landareari argazkia atera, eta haren luzera neurtu behar da. Landarea astebetean zenbat hazten den ikusteko, punturik altuena markatu daiteke saretan (errotuladore edo zinta itsaskor koloredun batekin). Astero-astero, idatzi zenbat zentimetro hazi den landarea (dagoeneko hazitako landare handi bat bada, adarrei banaka errepara dakieke). Begiratu gertutik hostoei eta sortu berri diren igotzeko organoei, eta atera argazkiak.
Aukerakoa: Landareak igotzeko organoak garatzen dituztenean, esan ikasleei marrazteko eta elkarrekin errepasatzeko hainbat formatako landare igokariak. Zertan bereizten dira?
Eskola-urtearen amaiera aldera, eztabaidatu antzemandako alderdiak. Jarri arreta hasierako galderetan: Zein landare dira egokiak ikastetxea berdatzeko? Nola landu ditzake norberak? Zer hedapen-teknika aukeratu dira? Non eta nola erabil daitezke landare igokariak? Zenbat hazi dira landareak behaketa-aldian? Nola irauten dute landareek? Nola aldatu dira hostoak? (Adibidez, eguzkitarantz biratzen dira?) Zein norabidetan hazten da landarea?

IDEIA

Erabili behar adinako neurria duten loreontziak, zuloekin eta platertxoekin.
Egin ikasleekin bideo bat edo argazki-collage bat landareak hazteko prozesuari buruz. Badira telefono adimendunetarako aplikazio errazak, time-lapse bideoak egiteko.
Halaber, landareen hazkunde-altueraren diagramak sor daitezke, denboraren arabera.

BA AL ZENEKIEN?

Ikastetxe bateko ekologizazio bertikala proiektu oso txiki batekin edo proiektu handi batekin gauza daiteke. Halaxe erakusten dute adibide hauek.

Proiektu txikia: Landareak igotzeko baliabide errazak eta degradagarriak erabiltzea, hala nola makilak. Prestatu loreontziak urtaroko landare igokarietarako —hala nola ilarrak, lekak edo pepinoak (haziak ereinez landatuak)— edo igokari iraunkorretarako —aldaxken bidez zabalduta—. Igokari iraunkorrak hurrengo urtean ere erabil daitezke, proiektu ertain edo handi baterako.
Proiektu ertaina: Objektu txikiak berdatzea, hala nola hesi bat, argi-zutoin bat edo pergola bat, urtaroko landare igokariak edo iraunkorrak baliatuta, adibidez aihenzuriak edo arrosa igokariak. Egiaztatu zenbateko garaieran hazten diren.
Tamaina handiko proiektua: Eraikin bat landare igokari iraunkorrekin berdatzea edo landare-alfonbrak edo landare-ganbelak erabiltzea (informazio gehiago hemen). Proiektu handi batek aldez aurreko plangintza eskatzen du, eta, administrazioarekin eta eskola-kontseiluarekin ez ezik, profesionalekin ere hitz egin behar da gauzatzeko.