Lurzoruaren analisia

Ikasleek lurzoru-motak eta horien osaera ezagutzen ikasiko dute, arrabolaren proba baliatuz. Zer lurzoru-mota daukagu eskola-baratzean, familia-baratzean edo soroetan? Nola bereiz daitezke lurzoru-mota batzuk eta besteak? Lohi-laginak informazio osagarria ematen du lurzoruaren osaerari buruz.

IKASKUNTZA-HELBURUAK

Zer egin dezakete ikasleek?

Lurzoru-motak eta horien propietateak izendatu.
Lurzoruaren egitura horizontal ideala edo tipikoa adierazi.
Lurzoruaren horizonteen presentzia azaldu
Argibideei jarraikiz lurzoruak analizatu eta lorturiko emaitzak erregistratu.
Aztertutako lurzoruetatik, landareentzat garrantzitsuak diren zenbait propietate ebaluatu.
Ondorioak atera eta ikastetxeko lurrak ekologiko bihurtzeko neurri nabarmenak proposatu.

Sakoneko informazioa

Irakasgaiak: biologia eta ingurumen-ikasketak, kimika, fisika.

Beharrezko materiala: pala (edo esku-pala), hainbat lur-mota, lurzoru-laginetarako ontzia, esprai-botila (urez betea).

Beharrezko lokalak eta ekipamendua: eskola-baratzerako egokiak.

Aproposa talde txikietarako.

Behar den denbora: unitate didaktiko bat, gutxi gorabehera.

Prestaketa

Egokiena da gutxienez hiru lurzoru-lagin aztertzea. Nahikoa da kantitate txiki bat jasotzea; esate baterako, 0,5 litroko ontzi bat mota bakoitzeko. Lur-laginak 20 eta 40 cm bitarteko sakoneran hartuko dira. Esperimentu honetarako beharrezkoak diren lur-laginak ikastetxeko lorategian jaso daitezke, edo ikasleekin eginiko txango batean; era berean, etxetik ekartzeko ere eska dakieke ikasleei.

Lur-laginak hainbat ontzitan ipiniko dira.
Etiketatu egingo ditugu ontziok.
Esan ikasleei idazteko zer tokitan jaso dituzten laginak (zer lursailetan, mendi-ibiliren bat egiten ari zirenean…).

IDEIA

Lur-laginek ahalik eta freskoenak izan behar dute. Ez dute egon behar ez lehorregi, ez hezeegi.

Udaberri-amaieran, udan edo udazken-hasieran jasotzea da egokiena.

Ikasgelan egin beharreko urratsak

Esperimentua aurkezteko, gogorarazi ikasleei aurretik ikasitakoa: Zer lurzoru-mota ezagutzen dituzu? Zer lurzoru-mota dira nagusi gure inguruan?
Ikasgaiari ekiteko, tankera honetako galderak bota daitezke: Zer lur-mota aurki daitezke eskola-esparruan? Lurzoru horiek baldintza onak edo txarrak eskaintzen dizkiete landareei? Informazio horretatik, zer ondorio atera daitezke eskola-esparrua ekologiko bihurtzeko?
Ariketaren hasieran, identifikatu elkarrekin lurzoru-lagin bat, ikasleei prozedura erakusteko.
Bildu lagina: saiatu busti samar dagoen lurra esku-ahurren artean biltzen, lurrarekin txorizo moduko bat egin arte (arkatz baten lodierakoa).
- Arkatzaren lodierako biribilkia ez bada moldagarria: biribilki bakar bat ere ez bada moldagarria, lurzoru hareatsua den seinale. Eskuetako lerroetan lurzoru-osagai finak geratzen badira, berriz, material buztintsua dela esan nahi du, eta, beraz, harea limotsua dela. Eskuetako lerroetan ez bada ageri buztinik, lurzoru hareatsua izango da.
- Arkatzaren lodierako biribilkia moldagarria bada: karraska-soinua sortzen bada hatz lodiaren eta erakuslearen artean —hatzak belarri-parean igurtzita—, marga hareatsua dela esan nahi du. Aldiz, ez bada hautematen karraska-hotsik eta irristatze-azalera opakua bada lurzoru-lagina estutzean, marga izango da; irristatze-azalera distiratsua bada, buztina izango da —buztin puruak trinkotasun koipetsua izaten du—.
Ikasleek lurzoru-laginak zehaztu eta emaitzak dokumentatuko dituzte.
Ikasleekin komentatuko ditugu emaitzak. Azaldu landareek airea, mantenugaiak eta ura dituen lurzorua behar izaten dutela, eta landare-motak zehaztuko duela lurzoruaren hedadura.
- Zenbateraino bil edo xurga dezake lurrak ura?
- Erraz edo nekez eman ditzakete landareek sustraiak lur horretan?
- Erraz zikintzen da lur hori?
- Erraz trinkotzen da?
- Zer aireztapen-maila du lurrak?
- Zer ondorio ditu eskola-esparruak berdatzeak? (Esate baterako, konpostarekin lurzorua hobetzea erabilgarria izango litzatekeen, edo ez den beharrezkoa; aldian-aldian ureztatu beharko ote den; lurzorua lasaitu egin behar ote den…)

IDEIA

Lohiaren metodoa

Lohi-lagin bat ere egin daiteke. Horri esker, lurzoruaren mamiaren osaera zehaztu daiteke. Utzi lur-laginak ondo lehortzen eskola hasi aurretik. Metodo hori ikasgelan edo laborategian erabil daiteke; Petri plakak edo antzekoak eta kronometro bat beharko dira.

Ikasleek urez beteko dituzte Petriren plaken bi heren.
Lagin bakoitzeko koilarakada txiki baten herena Petri plaka banatan ipiniko dute.
Petri plakek etiketatuta egon behar dute, ikasleek ez ahazteko zer lur-lagin ipini duten plaka bakoitzean.
Ikasleek lur-laginen portaerari erreparatuko diote. Bost minutu itxaron ondoren, arretaz astinduko dituzte Petri plakak.
Ikasleek idatzi egingo dute zer ikusten duten, edo ikaskideei azaldu. Era berean, lur-laginen arteko konparazioak egingo dituzte. Deskonposatu egiten dira lur-apurrak? Hala bada, zer neurritan? Tamaina desberdinekoak dira lur-apurrak? Ura uhertu egiten da ala garbi geratzen da? Lur-apurrak desegin egiten dira ala itsatsita geratzen dira?

Emaitzak: ur garbitan, lur-apurrak* urez betetzen dira, baina ez dira desintegratzen. Ur uherretan, berriz, lur-apurrak erraz disolbatzen dira, ezegonkorrak dira.

BA AL ZENEKIEN?

Lurzoru emankorrek lurretako organismo-populazio aberatsak izaten dituzte, xehagarriak eta solteak izaten dira, eta aireari iragazten uzten diote. Lur-zizareek lurraren kalitatea hobetzen dute, gorozkien bidez lur-apurrak iraizten baitituzte. Lur-apurrak humusez eta buztinez osatuta daude, eta horiek zementatu egiten dira elkarren artean. Zizarearen hestean gertatzen da hori: lur-partikulak konbinatu egiten dira puska trinkoak osatzeko. Euria egiten duenean, lur-apurrak urez betetzen dira, belakiaren antzera, eta gero ura lurzoruan askatzen dute poliki-poliki. Beraz, lur-apurrak ur-biltegi garrantzitsuak dira. Apurrak uretan erraz disolbatzen badira, ez daude lurzoruko organismoek ondo zementatuta. Gainera, lurreko organismoek lurra nahastu, lasaitu eta aireztatu egiten dute, tunelak zulatuz. Lurzoruko organismoek bizi-baldintza onak izatea funtsezko baldintza da lurzoru osasuntsua izateko.