Eskualdeko informazioa: Lurzorua
Lotutako gaiak beste herrialde batzuetan
Lurzoruari buruzko istorioak
Lurzorua garatzea prozesu luzea da. Gure lurzoru asko azken Izotz Aroan eratu ziren, duela 10.000 urte baino gehiago. Ondoren, hainbat herrialdetako lurzoruen sorrerari buruzko informazioa emango dugu. Baina hau laburpen bat besterik ez da. Lurzoruari eta haren eraketari buruzko informazio gehiago «Lurzorua» atalean aurki dezakezu.
AUSTRIA
Lurzoru alubialak lurzoru gazteak dira. Uholde errepikakorrak eta lurpeko uren mailaren gorabehera handiak dituzten ibai eta erreken inguruko paisaiak uholde-lautadak —hezeguneak— dira. Uholdeek eta ibai edo erreketako uraren mailaren gorabeherek metakinak eta alubioi-metakinak sortzen dituzte. Beraz, uholde-haranetako lurzoruen material parentala sedimentuak dira; hau da, urek eramandako materialen eta material alubial gaztearen metakinak (gehienak estratifikatuak eta ordenatuak). Hortaz, lurzoru alubialek geruza-egitura izaten dute; horixe da hainbat uholderen metakinen emaitza. Gazteak direnez, lurzoru alubialek mantenugai asko izaten dituzte.
Eremu alubialetako lurzorua garatzen hasten denean, lurzoru alubial gordina sortzen da. Hasierako fase horretan, lurzoruak sakonera txikia du, eta humusaren horizontea ahula da oraindik. Ezaugarrien arabera, lurzoru alubialak hainbat motatakoak izan daitezke. Ibai oso gorabeheratsuetan, hala nola mendikoetan, lurzoru alubial gordinak geratzen dira. Biotopo urriak dira, baina naturaren kontserbaziorako balio handikoak.
ALEMANIA
Alemanian, laborantzarako lurrik emankorrena Magdeburgoko lautadan dago. Halle hiriaren ingurumarian, Turingiako arroan eta Koloniako badian ere oso lurzoru on eta emankorrak daude. Lur beltzak dira, baina lur parabolikoak ere badaude.
Lur beltza (txernozema) zorupe soltea eta kareduna —loessa, batez ere— eta klima kontinentala —hau da, uda oso beroak eta lehorrak, eta negu hotzak— zeuden lekuetan sortu zen. Lur horretan, hazkunde handiko belarrez eta banakako zuhaitz-multzoz osatutako estepak sortu ziren. Udako lehortearen eta neguko hotzaren ondorioz, lurzoruko organismoek ezin izan zituzten erabat deskonposatu landare hilak; beraz, gero eta humus-geruza lodiagoa metatu zen. Baldintza horiek ziren nagusi duela 10.000 eta 6.000 urte bitarte Erdialdeko Europan. Ondoren, klima hezeago bihurtu zen, eta basoa nagusitu zen. Basoko landarediaren eraginpean, zenbait lur beltz luvisol bihurtu ziren. Hortaz, Alemanian geratzen diren lurzoru beltzak izotz aroaren osteko aztarnak dira, eta, suntsitzen badira (zigilatzen baditugu, higatzen badira…) ezin dira leheneratu.
Terra preta deritzona lur beltz berezia da. Gizakiaren eraginez sortu zen; hain zuzen, lurzoruan landare-ikatzaren eta landare-hondakinen kantitate handiak sartu izanaren ondorioz. Amazoniako eskualdean gertatu zen hori, besteak beste, baina baita Asia, Afrika eta Europako zenbait tokitan ere. Gaur egun, lurzorua hobetzeko eta karbonoa bahitzeko egokitzat jotzen da terra preta.
Iturriak:
- Bavariako Eskualdeko Ingurumen Bulegoa (www.lfu.bayern.de/boden/erdausstellung/bodentypen/index.htm)
- Klett Verlag: Infoblatt Schwarzerde
- Terra Preta
Espainia
Espainiako lurzoruen aniztasuna Europako eta munduko garrantzitsuenetako bat da. Lurzoruen sailkapeneko subdibisio guztietatik gehientsuenak ageri dira ordezkatuta. Espainian, lurzoru zonalak helduak dira oro har, eta zona bakoitzeko klima eta litologia dituzte bereizgarri. Gaur egungo klima-eremuen adierazgarri diren lurzoru-motak ageri dira, hala nola klima hotzekoak (goi-mendia), penintsula hegoaldeko eta ekialdeko lurzoru idorrak eta erdi-idorrak. Horretaz gainera, badira idortasun handiko tipologiak, bai eta iraganeko klima tropikaletatik jasotako beste batzuk ere.
Esate baterako, penintsulako maila makroklimatiko atlantiko, kontinental eta mediterraneoko lurzoruak, edo jatorri bolkanikoa dutenak, Kanariar Uharteetan.
Gaur egun, Euskadi da zuhaitz-azaleraren ehuneko handiena duen Espainiako Autonomia Erkidegoa, bere lurraldearen % 54 hartzen baitu. Laborantza-lurrak azalera osoaren % 20 dira, eta garrantzi handiagoa dute Araban ( % 45).
Sources:
https://www.consumer.es/medio-ambiente/suelos-en-espana-una-gran-diversidad-en-peligro.html
https://www.euskadi.eus/informacion/suelo/web01-s2ing/es/
Herrialdeari buruzko informazio zehatza
