Sakoneko informazioa

Irakasgaiak: biologia eta ingurumen-ikasketak, artisau-hezkuntza, nutrizio-zientziak.

Beharrezko materiala: tomate-haziak, laborantza-lurra, laborantza-loreontziak, laborantza-loreontzietarako sakonera txikiko erretiluak, ontziok estaltzeko film gardena, esprai-botila, loreontziak.

Beharrezko gelak eta ekipamendua: ikasgela edo patioa.

Aproposa talde handietarako.

Behar den denbora: unitate didaktiko bat (prestakuntzaren arabera luza daiteke).

Prestaketa

• Egiaztatu zein den ereite-garairik egokiena aukeratutako landare-espeziearentzat. Tomateen kasuan, otsailaren amaieratik martxoaren erdialdera izango litzateke. Eskola-baratze bat izanez gero, geroago kanpoan zuzenean erein daitezkeen landareak aukera daitezke. Behaketarako, ordea, ikasgelan bertan ereitea da egokiena, loreontzietan.
• Pentsatu loreontzietarako leku egoki bat. Tomateak ernetzeko tenperatura egokiena 20 eta 22 ºC artean izaten da. Ez ipini berogailuaren inguruan.
• Kontuan izan hazkuntza-aldia eta zer egingo duzun landare gazteekin. Posible da parterre batean ipintzea, ikastetxeko lorategian, baldin eta landareak loreontzietan hazten badira? Edo ikasleek eramango dituzte etxera geroago?

Ikasgelan egin beharreko urratsak

1. Sarrera gisa, eztabaidatu ikasleekin landareen hazkunde-faktoreen gaia. Hauek izan daitezke hasierako galderak: Geure landareak landu nahi ditugu, ikastetxea berdatzeko. Nola jokatu behar dugu? Zer behar dugu horretarako? Zer behar dute landareek ondo hazteko? Zein landare aukeratu nahi ditugu?
2. Ikasleek lur soltez beteko dituzte hazitegiak edo loreontziak, 1 eta 2 cm arteko tartea utzita loreontziaren goiko aldean.
3. Hurrengo urratsean, ikasleek hazi batzuk jarriko dituzte loreontzi bakoitzean, elkarrengandik 3 cm-ra. Lur-geruza solte batekin hautseztatuko dituzte —haziaren altuera halako bi edo lau soilik izan behar du geruzak—.
4. Ondoren, hazitegiko edo loreontziko lurra busti behar da. Esprai-botila da horretarako egokia.
5. Azkenik, loreontziak film gardenarekin zigilatuko dira, eta leiho-ertzean kokatuko dira, nahikoa argi jasotzen duten tokian. Argiaren ondorioz, likidoa lurretik ateratzen da, eta berotegi-giroa sortzen du filmaren azpian.
6. Eztabaidatu ikasleekin zaintzak, eta sortu elkarrekin ureztatze-plan bat.
7. Erreparatu hazkundeari. Gai hauek eztabaida daitezke:
   • Zertan bereizten dira lehenengo bi tomate-hostoak eta ondoren datozenak (kotiledoiak)?
   • Zergatik hazten dira plantulak erritmo desberdinetan loreontzi barruan, nahiz eta baldintza berberak izan?
   • Marrazkien, argazkien edo deskribapenen bidez dokumentatu daiteke hazkundea.
8. Lehen bi edo lau orri-pareak hazi bezain pronto (hiru aste ingururen buruan), has gaitezke bakantzen bata bestearengandik gertuegi dauden aldaxkak. Landarerik sendoenak loreontzi bereizietara aldatuko dira. Zurezko makila zorrotz bat erabiliko da, lurreko plantulak eta sustraiak kontu handiz altxatzeko. Landare gaixoak eta ahulak erretiratu egingo dira.
9. Inguruko klimaren eta tenperaturaren arabera, tomateak kanpoan landatu daitezke (Austria aldean, maiatzaren erdialdean, gutxi gorabehera). Inondik ere, saihestekoak dira izozteak. Tomateek oso gustuko dute eguzkia, baina eguerdiko bero handiak eta haizeak kalte egingo diete. Landatu ondoren, behar bezala babestutako leku argitsu batean ipini behar dira.
10. Eskola-urtearen amaiera aldera, emaitzak interpreta daitezke hasierako galderak eta protokoloak erabiliz, eta ariketaren prozesua eztabaidatu. Nola funtzionatu du landareen zaintzak?